Η τέχνη του να γίνουμε ο εαυτός μας
Η τέχνη του να γίνουμε ο εαυτός μας
δεν ενθαρρύνεται από τη συλλογική λογική που, στραμμένη καθώς είναι στη
διατήρηση της ομοιομορφίας, βλέπει τη διαφορετικότητα και τη
διαφοροποίηση ως απειλή. Γι’ αυτό, από τη γέννησή μας μπορεί να νιώσουμε
παράξενα ξένοι, παρείσακτοι, απρόσκλητοι, χωρίς δικαιώματα ιθαγένειας
στην πραγματικότητα.
Στη διάρκεια της ζωής μας, καθώς οι σχέσεις
πληθαίνουν, αυτή η εντύπωση ότι δεν έχουμε δικαίωμα σε ένα χώρο, το δικό
μας χώρο, μπορεί να γίνει σταδιακά εντονότερη, να εμπνεύσει το καφκικό
αίσθημα του ανθρώπου που «τα πιστοποιητικά του δεν είναι εν τάξει».
Ακριβώς, όμως, η επίγνωση της αποξένωσης, η
διεκδίκηση της «θέσης μας στον ήλιο», η γνώση της μοναδικότητας και της
διαφορετικότητάς μας είναι αυτά που ανοίγουν το δρόμο για την
εξατομίκευση. Η αναγνώριση του ότι κάτι έχει κλαπεί από την ταυτότητά
μας είναι απολύτως αναγκαία, γιατί αυτή η κλοπή είναι η πρωτογενής
προδοσία, η πιο επίπονη στην αντιμετώπισή της, κι ατή από την οποία
κανείς δεν γλυτώνει.
Αυτό που επίσης πρέπει να ξέρουμε είναι ότι
συνειδητοποιώντας πόσο «διαφορετικούς» μας περίμεναν απ’ αυτό που
είμαστε, νιώθουμε αποκαρδιωμένοι και έκπληκτοι γι’ αυτό που στην ουσία
είναι η απόρριψή μας. Αυτή η πρώτη αποκήρυξη είναι η πηγή της
προληπτικής θεώρησης της ύπαρξής μας, σύμφωνα με την οποία νιώθουμε
τυχεροί ή άτυχοι, ανάλογα με τις επιδόσεις και τις επιτυχίες μας στον
έξω κόσμο.
Πολύ πιο δύσκολο είναι να στηρίξουμε την
αυτοεκτίμησή μας σ’ αυτό που πραγματικά είμαστε και νιώθουμε. Πρέπει να
έχουμε το θάρρος να παραδεχτούμε ότι, κάτω από το ψυχολογικό καθεστώς
αυτής της πρόληψης, η αληθινή αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων είναι
μύθος.
Και καθώς οι σχέσεις των ανθρώπων συχνά βασίζονται
αποκλειστικά και μόνο στη σύγκριση, τον ανταγωνισμό και το μαραθώνιο
επιδόσεων, πρόκειται λιγότερο για αλληλεγγύη και περισσότερο για
ασυνείδητη συνενοχή στη διαιώνιση ενός τρόπου ζωής που υποβιβάζει τη
μοναδική ατομικότητα του ανθρώπου. Αρκεί να σκεφτούμε όλους αυτούς που,
ενώ χύνουν ποταμούς δακρύων για τις καταστροφές των σεισμών στην άλλη
άκρη της γης, δεν μπορούν να απλώσουν το χέρι για να βοηθήσουν το
γείτονα.
Όποιος θελήσει να αμφισβητήσει αυτό το σύστημα
συμπεριφορών αναπόφευκτα θα καταδικαστεί από το μέσο όρο των ανθρώπων,
γιατί αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο να έρθει οριστικά και αμετάκλητα στο
φως η ανυπαρξία του μέσου ανθρώπου, αυτού που ζει μόνο για να
παραδίδεται στις ισχύουσες αξίες, χωρίς ενστάσεις, χωρίς κριτική, χωρίς
καν να εξετάζει την προσωπική του ηθική ή τη συνείδησή του με βάση την
εσωτερική του εμπειρία, δηλαδή ακούγοντας τις εσωτερικές του φωνές.
Όταν η αρχαία σοφία και η σύγχρονη ψυχολογία του
ασυνείδητου, με διαφορετικές αποχρώσεις αλλά και βασικές αναλογίες, μας
λένε ότι ο σκοπός της ζωής μας είναι να γίνουμε «άτομα», δεν πρέπει να
συμπεράνουμε ότι άλλοι κατέχουν κάτι που δεν κατέχουμε εμείς. Ένα
μοιραίο λάθος, στο οποίο πέφτουν πολλοί, αφού η παρότρυνση είναι
απλούστατα να γίνουμε ο εαυτός μας και όχι κάποιος άλλος. Κατά τον
Γιουνγκ,
«υγεία είναι μόνον αυτό που είναι κανείς στην πραγματικότητα».
Το τίμημα, όμως, σε μοναξιά και αποκλεισμό που
πληρώνουμε προκειμένου να μείνουμε πιστοί στην ατομική προσωπικότητά
μας, είναι πολύ υψηλό. Ο Ντοστογιέφσκι, που με τις απόψεις του μπορεί να
θεωρηθεί προάγγελος της ψυχολογίας του ασυνειδήτου, όπως σωστά
παρατήρησε ο Breger (1989, σελ. 6-12), είχε διαβλέψει τις οδυνηρές
συνέπειες της κάθε διεργασίας εξατομίκευσης.
Ο πόνος της εξατομίκευσης φαίνεται από τη διαδρομή
μοναξιάς, απομόνωσης, νεύρωσης, απώλειας των αισθήσεων, αποξένωσης,
ενόχής και ανεπάρκειας που διανύουν οι ήρωές του πριν τελικά φτάσουν στη
στιγμή της φώτισης και συμφιλιώσης με τη ζωή. Οι ήρωες του
Ντοστογιέφσκι αποδεικνύουν επίσης ότι τίποτε δεν εγγυάται πως ο άνθρωπος
μπορεί να ξεπεράσει δημιουργικά την «προδοσία» ταυτότητας.
Μόνο μια μερίδα απ’ αυτούς που μπαίνουν στην
άγνωστη αυτή σφαίρα γυρίζουν, μυστηριωδώς, πιο ζωντανοί, πιο ικανοί να
σταθούν στη ζωή, ευνοημένοι πραγματικά από το φως που τους έλουσε. Μόνο
για ορισμένους η πληγή που άνοιξε η γνώση της εξατομίκευσης και η ακραία
δυσκολία για την απόκτησή της, συνέτεινε στο να γίνουν απεριόριστα πιο
ανθρώπινοι.
πηγή: Αγάπη και Προδοσία Eos Aurora
